16: (uwaga autorki: Ilość dzieci bolszewickich, tańczących balet, można powiększyć)
KOBIECYCH
1: Czarownica Bolszewja - ubrana na czerwono, śmieje się często chrapliwie i nieprzyjemnie; prześwietna przyjaciółka piekła
MĘSKICH
3: Stanisław Czajka - drużynowy i wychowawca bursy Krasnoludek Djabeł Lejba - ucharakteryzowany na Trockiego, sługa Bolszewji
DZIECIĘCYCH / STATYSTÓW / INNYCH
7 dzieci: Jerzyk - harcerz mieszkający w bursie Kazio - harcerz mieszkający w bursie Janek - harcerz niemieszkający w bursie Józio - ośmioletni wychowaniec bursy Wania - dziecko bolszewickie Sasza - dziecko bolszewickie Pasza - dziecko bolszewickie
5 statystów: 3 innych chłopców bolszewickich biorących udział w tańcu w Odsłonie II Anioł - osłania Stanisława przed Djabłem w Odsłonie II Anioł Stróż - czuwa w kącie bursy nad uczącymi się harcerzami w Odsłonie III
ILOŚĆ AKTÓW / OBRAZÓW, ILOŚĆ SCEN W AKTACH
Odsłona I, 7 scen Odsłona II, 5 scen Odsłona III, 1 żywy obraz
MIEJSCA AKCJI
Koncepcja autorki: Scena dzieli się na dwie połowy: pokój w bursie po prawej stronie i pałac Bolszewji - po lewej. Dekoracje uproszczone - za tło służy zasłona. Połowę sceny, na której się nie gra, zaciąga się zasłoną.
Odsłona I - pokój w bursie na polskich kresach. Odsłona II - pałac Bolszewji (Tło czerwone wyklejane złotym papierem, albo zwyczajna zasłona.). Odsłona III - pokój w bursie.
ELEMENTY KOSTIUMOWE / REKWIZYTY
Kolor czerwony to kolor bolszewicki. Bolszewickie dzieci ubrane są na czerwono. W pałacu Bolszewji panuje dostatek: mnóstwo jedzenia, gry, zegarki, słodycze, alkohol - elementy te symbolizują nadmiar, przesyt i znudzenie. Miotły - Kazio i Jerzyk sprzątają bursę przy pomocy mioteł w Odsłonie I, Krasnoludek siada okrakiem na jednej z nich utrudniając im pracę. Złapany na gorącym uczynku musi im pomóc. Później Bolszewja i Djabeł jadą na miotłach, jak na koniach. Józio ma pełne kieszenie różnych przyborów i śmieci, na których Stanisław przeprowadza lekcję porządku w Odsłonie I. Djabeł ma ogon, którym robi wiatr w Odsłonie I.
ODNIESIENIA MUZYCZNE / LITERACKIE
Chłopcy bolszewiccy śpiewają i tańczą. Chłopcy polscy śpiewają Ojcze z niebios, Boże Panie! lub inną pieśń religijną w Odsłonie II. Gdy Djabeł próbuje napaść na Stanisława, którego broni Anioł - Rozbrzmiewa muzyka lub cichy chór. (Odsłona II).
JĘZYK
OGÓLNIE
Proza + rymowana piosenka śpiewana przez bolszewickich chłopców.
CECHY SZCZEGÓLNE JĘZYKA
Język jest staroświecki, ale zrozumiały w pełni. Przeważają żywe dialogi. Elementy komiczne: młodzieżowe i harcerskie zwroty w rozmowach chłopców; baśniowe frazy u Bolszewji, Djabła i Krasnoludka; moralizatorsko-patriotyczna stylistyka u Stanisława. Dość zabawne są również „nauczycielskie” konstrukcje zdań: pouczenia, morały, dobre rady.
KONWENCJA
sztuka edukacyjna dla młodzieży / tragedia / komedia / moralitet / bajka patriotyczno-religijna / wg autorki: komedyjka
Ciekawa, superinfantylna personifikacja pojęć politycznych i symboli religijnych.
M.J.
Dobro zwycięża zło, wiara w Boga chroni przed bolszewikami, praca chroni przed nudą, a poświęcenie dla innych więcej jest warte niż smakołyki i bogactwa. Płynie z tego morał: Dzieci, bądźcie grzeczne, nie jedźcie do Rosji i odmawiajcie zawsze pacierz. I jeszcze: Polska to Kraj Królowej Korony Polskiej, Matki Chrystusa Pana.
U.K.
Sztuka o zabarwieniu politycznym. Karykaturalna forma. Literatura patriotyczna, przesadnie akcentująca określone poglądy polityczne. Literatura katolicka. Występy kabaretowe. Mit Orfeusza.
A.K.
PROBLEMY / MOŻLIWOŚCI AKTORSKIE
Dużo dzieci w obsadzie. Czarownica, anioł i diabeł. Nie wiem, czy w ogóle da się z tego wyciągnąć coś ponad nieprzyjemny dydaktyzm.
M.J.
Moralizatorstwo. Czarno-białe widzenie świata, a więc i postaci.
U.K.
Postaci czarno-białe, papierowe, ale ma to swój urok - zarysowane grubą kreską.
A.K.
PROBLEMY / MOŻLIWOŚCI INSCENIZACYJNE
Odróżnienie Pałacu Bolszewji od kraju Matki Boskiej Maryi Królowej Polski.
Wystawienie tego dramatu jest balansowaniem na granicy kiczu i tandety.
M.J.
Brak uwag.
U.K.
Brak uwag.
A.K.
UWAGI DODATKOWE
Brak uwag.
M.J.
Śmieszne to i wzniosłe jednocześnie.
DJABEŁ: […] Przeklęta niewinność, obrzydliwa dobroć! […] Dalej, polskie szczeniaki! Uczyli was i łoili wam skórę belfer pruski, ruski i austryjacki - a nic z was nie zrobili! Teraz my was potresujemy! Będzie Września na bolszewicką manierę. Marsz!
U.K.
Potraktowane dosłownie - nie do zniesienia. Potraktowane z przymrużeniem oka daje duże możliwości aktorskie i adaptacyjne.
Bardzo trafny, karykaturalny obraz pewnego kręgu społeczeństwa.
Przypomina specyficzny moralitet z elementem psychomachii - o duszę bohaterów walczy tu drużynowy (dobro) z Bolszewją (zło).
A.K.
INFORMACJE PRAKTYCZNE
DATA POWSTANIA
1933 (wydanie)
WYDANIE
Zahorska Anna, W piekle ziemi: komedyjka w dwóch aktach, Inspektorat XX. Salezjanów (Salezjańska Szkoła Graficzna), Warszawa, 1933
DOSTĘPNOŚĆ
Biblioteka Narodowa, cyfrowa Biblioteka Narodowa Polona
PRAPREMIERA
brak informacji
INNE WAŻNE REALIZACJE
brak informacji
CIEKAWOSTKI
Wydane anonimowo jako tom 19 w ramach serii Bibljoteka teatralna dla młodzieży męskiej (uwaga na wewnętrznej stronie okładki: Tylko nabycie 5 egzemplarzy uprawnia do odegrania sztuczki na scenie).
