34 + bliżej nieokreślona liczba przedstawicieli lumpenproletariatu
KOBIECYCH
7: Kate Pani Helbig Inge Else Mela Pani Rettich Else
MĘSKICH
19: Paul Helbig Lutz Ernst Schutter Strażnik Fritz Walter Oester Gospodarz Kubalke Pan Moralny Pan Jowialny Pan Meyer Boy Hotelowy Pierwszy Bezrobotny Drugi Bezrobotny Trzeci Bezrobotny Czwarty Bezrobotny Nadzorca
DZIECIĘCYCH / STATYSTÓW / INNYCH
8: Śmierć Troje Dzieci Czterech Studentów + bliżej nieokreślona liczba przedstawicieli lumpenproletariatu
ILOŚĆ AKTÓW / OBRAZÓW, ILOŚĆ SCEN W AKTACH
pierwsza scena ramowa I interludium Obraz I - podzielony na 2 części II interludium Obraz II - podzielony na 2 części III interludium Obraz III - podzielony na 3 części Obraz IV - podzielony na 3 części IV interludium Obraz V - podzielony na 2 części druga scena ramowa
MIEJSCA AKCJI
Berlin, 1932 rok
Zmiany scenografii: Obraz I – mieszkanie nr 1 II interludium – ulica przed wysypiskiem śmieci Obraz II – mieszkanie nr 2 z fortepianem III interludium - ulica Obraz III – mieszkanie nr 3 Obraz IV – mieszkanie nr 4 i nowoczesny, ale urządzony z umiarkowanym luksusem pokój hotelowy Obraz V - urząd pracy sceny ramowe - mieszkanie nr 5 i podwórko
Wszystkie mieszkania bohaterów są skromnie urządzone, są w nich tylko najniezbędniejsze przedmioty.
ELEMENTY KOSTIUMOWE / REKWIZYTY
Czerwono-niebieski dywan, który może stanowić umowną granicę między jawą a snem. Gazeta z tytułowymi doniesieniami. CV/podania o pracę wysyłane do potencjalnych pracodawców (łącznie 700 sztuk). Fortepian, bez którego nie jest w stanie żyć jeden z bohaterów. Sznur do popełnienia samobójstwa. Butelka z kwasem solnym do popełnienia samobójstwa. Opakowanie veronalu oraz szklanka wody do popełnienia samobójstwa. Otwarte na oścież okno do popełnienia samobójstwa. Walizka, która staje się całym domem bohaterów. Projektor i ekran projekcyjny (sugestia autorki).
ODNIESIENIA MUZYCZNE / LITERACKIE
Wspomina się Mozarta i Beethovena oraz marsz torreadora z Carmen.
JĘZYK
OGÓLNIE
Proza przepleciona wierszowanymi piosenkami.
CECHY SZCZEGÓLNE JĘZYKA
Język współcześnie zrozumiały. Żywe, chwilami zabawne dialogi. Obszerny monolog Schuttera. Pozostałe monologi równie interesujące, choć krótsze. Bardzo atrakcyjne z punktu widzenia aktorskiego. Sporo potocznego języka.
KONWENCJA
dramat polityczny / dramat obyczajowy / konstrukcja formalna: klamrowa / wg autorki: fragmenty współczesności
Współczesny problem rosnącego bezrobocia oraz strach przed kryzysem, podobnym do tego z okresu międzywojnia, znajduje swoją eskalację w dramacie Kalkowskiej.
Samobójstwa z bezradności w obliczu umów śmieciowych, niemożliwych do spłacenia kredytów we frankach i rosnących cen mieszkań.
Eksmisje na bruk. Sprawa Jolanty Brzeskiej.
Kryzys jest pretekstem do zadania pytań o relacje pomiędzy zbiorowością a jednostką, społeczeństwem a obywatelem. W tym kontekście ciekawa jest relacja chóru z pojedynczymi bohaterami.
M.J.
Frustracja związana z bezrobociem – 700 wysłanych podań o przyjęcie do pracy. Bez powodzenia. Bieda. Ciężkie życie artysty. Samobójstwo. Prostytucja.
E.O.
Ciężka choroba, operacja i narkoza jako transgresyjne doświadczenie, które staje się katalizatorem nowego widzenia świata. Transgresja jest również powiązana z samobójstwami, jakie mają miejsce w dramacie oraz koresponduje z twórczością (w dosłownym znaczeniu) muzyka, bohatera jednego z obrazów „Doniesień drobnych”. Temat przekraczania jest tu stale obecny, dotyczy także spraw moralnych i rozważania możliwości rezygnacji z siebie i swoich wartości, konformizmu. Oczywiście, można skoncentrować się na masowych samobójstwach popełnianych przez bezrobotnych bez względu na ich wiek, pochodzenie czy inne czynniki społeczne. Na zapędzeniu człowieka do niekończącej się nauki liczenia na liczydle z powodu braku pieniędzy. Czy zatem życie bez pieniędzy jest możliwe?
Nawiązaniem do dramatu może być postać Raphaela Fellmera, współcześnie żyjącego założyciela serwisu społecznościowego foodsharing.com, który od kilku lat nie wydał ani złotówki i póki co nie ma zamiaru popełnić samobójstwa. Nie bez znaczenia są okoliczności – czas i miejsce oraz możliwości technologiczne.
Kolejnym powiązaniem ze współczesnością jest możliwość życia na kredyt, brak świadomości niezrównoważenia gospodarki – niedawne strajki osób, które zaciągnęły kredyt we frankach lub sytuacja trzydziesto-, czterdziestolatków, którzy wciąż nie mają zdolności kredytowej i nie mogą mieć własnego mieszkania, a chcieliby „być na swoim”, zakładać rodziny. Jest to warta przeanalizowania sytuacja społeczna.
Niedawny kryzys na Cyprze, w Grecji, drastycznie rosnące bezrobocie wśród młodych ludzi w Hiszpanii.
W tym roku byłam w Portugalii, poza turystycznymi regionami, gdzie stoją odpicowane kurorty, można zobaczyć hulający po bezdrożach i pustostanach wiatr, ledwo trzymające się domki, opuszczone całe kamienice. Ludzie wciąż nie mają pieniędzy, a świat tonie w konsumpcji, gromadzeniu nikomu niepotrzebnych dóbr, które jednak iluzorycznie, ale i bezsprzecznie wg zasad współczesności, stanowią o wartości ludzkości. W dramacie przykładem tego są dobrze ubrani bohaterowie: muzyk i nauczycielka. Zbudowane przez pryzmat wyglądu podejście do tej dwójki jest trudne do przeoczenia. W społeczeństwie zobrazowanym przez Kalkowską brakuje odpowiedzialności za drugiego człowieka oraz zdawkowej empatii. Brakuje opieki państwa, ludzie są pozostawieni sami sobie, ale nikt ich szczególnie nie interesuje, nie ma między nimi praktycznie żadnych ludzkich więzi, ludzie nie budują wspólnie społeczności, są osobni. Za wyjątek można uznać kolegę Lutza (muzyk), Waltera, choć nie rozumie on, czym jest sztuka, co znaczy tworzyć i nie ma możliwości realnego dotarcia do umysłu muzyka. Paradoksalnie empatia Waltera potęguje u Lutza poczucie osamotnienia i niezrozumienia. Dość wzniośle Kalkowska łączy swoich bohaterów tylko dzięki miłości, która jednak jest tu destruktywna, z miłości zabijają się razem, jednocześnie.
Prywatnie inspirujący w zestawieniu z „Doniesieniami drobnymi” jest dla mnie film Habana Artura Żmijewskiego. Film o destrukcji, o tym jak wszystko się rozpada, a ludzie próbują to załatać i naprawić.
Dramat jest też o tym, jak można nie kochać ludzi, jak można nie kochać świata i w końcu, jak można nie kochać życia. To takie aktualne. A wszystko w przeddzień wojny światowej. Historia jest w końcu cykliczna.
K.W.
PROBLEMY / MOŻLIWOŚCI AKTORSKIE
Większość bohaterów to ludzie na krawędzi, którzy oderwali się zupełnie od codzienności. Oszaleli z bezsilności. Nagłe przemiany, ataki szaleństwa, napady histerii otwierają szerokie pole do aktorskiej szarży (więc trzeba też uważać, bo można łatwo wszystko zepsuć). Wielu aktorów, chóry.
M.J.
Monolog Śmierci w I Interludium.
E.O.
Interesujące monologi bohaterów, bardzo silne emocje w kluczowych momentach prowadzących do ostatecznej decyzji o dokonaniu próby samobójczej. Wiele z postaci jest introwertykami, co daje możliwość wielotorowych poszukiwań w obrębie stanu nieobecności, pustki, rozpaczy, rezygnacji czy osamotnienia.
Barwne i wyraźne postacie poboczne; w niektórych ogromne pokłady komizmu.
Interludium pełne absurdu, doskonałe do szukania nowych dróg, współczesnych środków scenicznych, wyśmienite miejsce do podjęcia ryzyka – może być śmiesznie, strasznie, śmiesznie-strasznie, głupio, niepoważnie, surrealistycznie – zgodnie z nieokiełznaną wyobraźnią i odczuciami aktorów.
K.W.
PROBLEMY / MOŻLIWOŚCI INSCENIZACYJNE
Uwagi dla reżysera! Ewentualne przestawienie obrazów jest całkowicie dozwolone. Na przykład Obraz Czwarty może być pokazany na miejscu Obrazu Drugiego, a Obraz Drugi na miejscu Czwartego. Dozwolone są również skreślenia. W tym wypadku prosimy jednak o zwrócenie się o zgodę do autorki. Ewentualnie można również jeden z Obrazów zupełnie pominąć.
Moralizatorskie zakończenie.
Występują chóry: chór lumpenproletariatu (złożony wyłącznie z mężczyzn), chór samobójców (który tworzą wcześniejsi bohaterowie sztuki).
Dość szczegółowe uwagi inscenizacyjne i scenograficzne.
W didaskaliach kilka uwag reżyserskich, które dotyczą efemerycznych projekcji tekstów tytułowych doniesień.
Obsadzenie ról może być ciekawe z punktu widzenia reżyserskiego, ponieważ można znaleźć różne klucze do przydzielania tym samym aktorom różnych ról, a co za tym idzie łączenia bohaterów w znaczące pary.
M.J.
Odrealnione interludia i sugerowane przez autorkę projekcje dają duże możliwości inscenizacyjne.
E.O.
Wspomniane już interludia – przestrzeń raczej ze snu niż świata realnego, która daje możliwość wyzbycia się wstydu lub strachu wobec własnej wrażliwości. Może być mrok lub jaśniejsza strona, to zależy, do czego nam bliżej.
K.W.
UWAGI DODATKOWE
Temat ostatnio bardzo gorący: Warszawę z tego okresu opisuje w swojej najnowszej książce 13 pięter Filip Springer i, co ciekawe, wygląda ona dokładnie tak samo, jak Berlin u Kalkowskiej. Co więcej, Springer zaczyna książkę od cytowania notatek prasowych opisujących w kilku zdaniach kolejne warszawskie samobójstwa z powodu eksmisji na bruk, wynikającej z braku pracy i niemożności uregulowania czynszu. Wszystkie mają formę drobnych doniesień: Wyskoczyła z okna, wyrzucając wcześniej kolejno trójkę swoich dzieci, Kochankowie rzucili się z mostu, etc.
Pachnie Brechtem.
M.J.
Ze względu na klamrowy charakter, podział na obrazy i interludia oraz wartkie dialogi dramat z pewnością sprawdziłby się jako scenariusz filmowy.
E.O.
Tekst inspirujący, uruchamia wiele połączeń w mózgu.
K.W.
INFORMACJE PRAKTYCZNE
DATA POWSTANIA
1932
WYDANIE
Kalkowska Eleonora, Sprawa Jakubowskiego. Doniesienia drobne, Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, Warszawa 2005, ISBN/ISSN 83-923331-0-1
