TERAZ POLIŻ
  • STRONA GŁÓWNA
  • O NAS
  • OPEN CALL IDOLKI 2022
  • SPEKTAKLE
  • BILETY/TICKETS
  • #100lat
  • #dziwystołeczne
  • DZIWY POLSKIE
  • CZYTANIA
  • DLA DZIECI
  • AKTYWIZM
  • TERAZ POLIŻ BAND
  • KONTAKT
  • ENGLISH
    • HOME
    • ABOUT
    • PERFORMANCES
    • READINGS
    • FOR CHILDREN
    • ACTIVISM
    • TERAZ POLIZ BAND
    • POLISH QUEENS AND QUEERNESSES
    • CONTACT
  • STRONA GŁÓWNA
  • O NAS
  • OPEN CALL IDOLKI 2022
  • SPEKTAKLE
  • BILETY/TICKETS
  • #100lat
  • #dziwystołeczne
  • DZIWY POLSKIE
  • CZYTANIA
  • DLA DZIECI
  • AKTYWIZM
  • TERAZ POLIŻ BAND
  • KONTAKT
  • ENGLISH
    • HOME
    • ABOUT
    • PERFORMANCES
    • READINGS
    • FOR CHILDREN
    • ACTIVISM
    • TERAZ POLIZ BAND
    • POLISH QUEENS AND QUEERNESSES
    • CONTACT
TERAZ POLIŻ
Obraz

KRYSTYNA GRZYBOWSKA
PROMIENIŚCI

  • ilość postaci
  • ilość aktów / obrazów, ilość scen w aktach
  • miejsca akcji
  • elementy kostiumowe / rekwizyty
  • odniesienia muzyczne / literackie
  • język
  • konwencja
  • tematyka
  • problemy / możliwości aktorskie
  • problemy / możliwości inscenizacyjne
  • uwagi dodatkowe
  • informacje praktyczne
  • linki
 

ILOŚĆ POSTACI

OGÓŁEM

​25

KOBIECYCH

6:
Maria (Wereszczakówna)
Pani marszałkowa nowogrodzka
Tekla - ochmistrzyni
Rozalka - pokojowa
Karolina
Gryndzowa - stara piastunka

MĘSKICH

9:
Hrabia Lorens
Józef - brat Marii
Michał - brat Marii
Tomasz (Zan)
Edward
Szambelan - ojciec hrabiego
Posłaniec
Wasilko
Młodzieniec (Adam Mickiewicz)

DZIECIĘCYCH / STATYSTÓW / INNYCH

10:
Służący
​


oraz goście na przyjęciu w III akcie:
Rotmistrz
Sędzia
Podkomorzy
Profesor
Panna pierwsza
Panna druga
Akademik
Dama starsza
Ludwika
 

ILOŚĆ AKTÓW / OBRAZÓW, ILOŚĆ SCEN W AKTACH

Akt I - 11 scen.
Akt II - 7 scen.
Akt III - 13 scen.
 

MIEJSCA AKCJI

Akt I - 1820 r. Lato. Salon na dworze wiejskim (w Tuchanowiczach), z dużą ilością książek, fortepianem, zegarem, kominkiem, figurkami z saskiej porcelany (Serwis Wojskiego!) i doniczkami astrów oraz lewkonii.
Akt II - 1821/22 r. Zima. Salon miejski w Wilnie.
Akt III - 1823 r. Październik. Sień Dworu w Bolcienikach: chłodna, szara, z portretem Napoleona, zamiast Matki Boskiej, brak firanek i kwiatów, kamienna podłoga.
 

ELEMENTY KOSTIUMOWE / REKWIZYTY

Fortepian, na którym Tekla akompaniuje sobie do ballad pisanych przez pana Adama (Mickiewicza), a którego brak w domu jej męża.

Zegar, grający Mazurka Dąbrowskiego w Tuchanowiczach i zegar grający kurantem pod koniec aktu II w wileńskim pokoju Marii i Hrabiego.

Szachy - w XIX wieku kobiety grające w szachy stanowiły ewenement.
 

ODNIESIENIA MUZYCZNE / LITERACKIE

Teksty Adama Mickiewicza: Świtezianka, Pieśń Filaretów, Pan Tadeusz, Dziady.

Ponadto: melodia Laury i Filona, Biblia, Mazurek Dąbrowskiego.

​Wspomina się również Byrona.

Oczywiste odniesienia do Promienistych, Towarzystwa Filomatycznego i Zgromadzenia Filaretów.

 

JĘZYK

OGÓLNIE

Proza, z wyjątkiem momentów, w których postaci cytują twórczość Mickiewicza.

CECHY SZCZEGÓLNE JĘZYKA

Język lekko przestarzały.
​Dialogi nudne, przegadane.
 

KONWENCJA

dramat historyczny / dramat filozoficzny
 

TEMATYKA

SŁOWA KLUCZE

cnota / Filareci / Filomaci / idealizacja wieszcza polskiego / małżeństwo / małżeństwo aranżowane / mezalians / Mickiewicz / miłość / miłość romantyczna / namiętność / Polska / Promieniści / przysięga / romantyzm / Wereszczakówna / wielki artysta / wieszcz / Wilno / zabór rosyjski / Zan Tomasz

TROPY INTERPRETACYJNE

Zderzenie romantyzmu z myśleniem o pracy u podstaw, solidnej wspólnotowej pracy. W dramacie wydaje się zwyciężać nowopowstający nurt romantyczny, ale nie jest to zwycięstwo jednoznaczne. Hrabia, mąż Marii, jest dobrym człowiekiem, który może nie rozumie poezji, ale jest prawy i nawołuje do reform, prowadzi uczciwą i żmudną pracę polityczną. Zamiast nawoływać do powstania, chce uwłaszczać chłopów, a w szlachcie i arystokracji obudzić przedsiębiorczość i sprowokować ich do budowania kraju w oparciu o drobne „interesa”.

Hrabia nie jest promienisty, ale kocha Marię i jej nie zdradza, mimo że ona nigdy go nie pokochała i nigdy nie poszła z nim do łóżka. Mickiewicz za to jest promienisty, więc mu wolno. Kocha Marię namiętnie, ale ma też inne kochanki (nieuzgodnione z Marią), w tym panią Karolinę, żonę kowneńskiego lekarza.

Pan Adam / Młodzieniec przeznaczony jest do rzeczy wielkich, większych niż miłość, dlatego Tomasz Zan uprasza Marię, żeby się z Mickiewiczem nie spotykała. Wg Zana - Arcypromienistego, człowieka stać w życiu tylko na jedną wielką, prawdziwą namiętność, dlatego albo Maria, albo Dziady.

Inna historia, herstoria Adama Mickiewicza.
M.J.

Mit wieszcza narodowego - Mickiewicz jako piękny, mądry, przeznaczony do rzeczy wielkich, w rzeczywistości będący zbolałym mężczyzną, który spotyka się równocześnie z kilkoma kobietami.

Idee romantyczne w dramacie zostają przedstawione w groteskowy sposób, budzą raczej politowanie niż zachwyt.

Miłość romantyczna jest tematem starym jak świat. Czy współcześnie jest ona jeszcze aktualna? Czy ludzie wciąż jej potrzebują? Potrafią przeżywać romantyczne uniesienia?
A.K.

Historia miłości Adama Mickiewicza i Maryli Wereszczakówny. Postacie historyczne, więc warto odnieść się do wiarygodnych źródeł historycznych i porównać to z wizją autorki.

Idealizowanie wieszczów narodowych - Mickiewicz jako piękny, cierpiący mężczyzna, choć w rzeczywistości miał problemy z utrzymaniem higieny jamy ustnej i równoczesne romanse z kilkoma kobietami.

Łatwość ulegania słodkim słówkom. Romantyzm i miłość romantyczna: czy dziś w ogóle byłaby możliwa taka naiwność i zakłamanie, taka ilość bezdechów na sekundę?


Nie jestem przekonana, czy zamierzenie, ale dramat obnaża groteskowość romantyzmu. Szczególnie w zestawieniu z faktami historycznymi, historia opowiedziana w dramacie jest bliska zapiskom z pamiętnika nastolatki.
K.W.
 

PROBLEMY / MOŻLIWOŚCI AKTORSKIE

Hrabia, który na początku wydaje się stereotypowym, prostackim arystokratą, szlachcicem, w miarę upływu czasu odsłania przed widzami kolejne warstwy swojej osobowości.

Bracia Marii są jak Paul i Peter z Funny Games  Michaela Hanekego. Z tą różnicą, że finałem nie jest śmierć siostry, a małżeństwo.
M.J.

Postaci papierowe, mało interesujące.
A.K.

Wątek gry w szachy i cała osobliwa postać Marii mogą być wdzięczne na scenie.

​Ogólnie postacie monotonne. Prowadzone w jednym duchu.
K.W.
 

PROBLEMY / MOŻLIWOŚCI INSCENIZACYJNE

Zderzenie dwóch arystokratycznych dworów, w Tuchanowiczach i w Bolcienikach. Dwie symboliczne przestrzenie, z których jedna znajduje swoje odbicie w wielkiej narracji o Polsce, czyli w twórczości Mickiewicza. Co mówi ten wybór o współczesnej Polsce?

Postać samego Adama, o którym się nieustannie mówi, ale który nie mówi nic. Przemawiają jedynie jego teksty, cytowane przez pozostałych bohaterów dramatu. Mickiewicz/Młodzieniec pojawia się fizycznie tylko raz - pod koniec drugiego aktu.
M.J.

Wymaga uwspółcześnienia i adaptacji, w obecnej formie może „trącić myszką”.
A.K.

Dramat do skrótu.
​W moim odczuciu możliwy do realizacji tylko przy włączeniu faktów historycznych.
K.W.
 

UWAGI DODATKOWE

Zapewne znawcy twórczości i życia Mickiewicza są w stanie wyciągnąć dużo więcej z tego tekstu.
M.J.

Brak.
A.K.

MARIA: Ależ ballady to nie buraki, które ty w cukier pragniesz zamieniać.
K.W.
 

INFORMACJE PRAKTYCZNE

DATA POWSTANIA

Nieznana jest dokładna data powstania tekstu. W maszynopisie jest data ustawy o prawach autorskich, której podlega tekst - 1926 r. a data prapremiery Promienistych  to 1946 r., można zacieśnić zatem datę powstania do tych 20 lat pomiędzy 1926 a 1946 r.

WYDANIE

Tekst nigdy nie został wydany w całości, choć jego fragmenty były drukowane w prasie (Arkona: miesięcznik poświęcony kulturze i sztuce, Tom 1, Numer 5 (1945-1946) s. 10-11 - fragment Aktu II; Dziennik Polski, dod. Literatura i sztuka, 1945, nr 299, s.4-5 - fragment Aktu III).

DOSTĘPNOŚĆ

Korzystałyśmy z maszynopisu dostępnego w bibliotece Stowarzyszenia Autorów ZAIKS.

PRAPREMIERA

19.01.1946 r. - Teatr Ziemi Pomorskiej, Toruń, reż. Wilam Horzyca

INNE WAŻNE REALIZACJE

17.02.1947 r. - Teatry Dramatyczne (Stary Teatr), Kraków, reż. Włodzisław Ziembiński

28.05.1949 r. - Teatr Dramatyczny w Gdyni, scena Teatru Wybrzeże w Gdańsku, 
Ja kocham cały naród. Montaż z okazji 150-lecia urodzin Adama Mickiewicza  (w którego skład wchodzili m.in. Promieniści), scenariusz Kazimierz Barnaś, reż. i inscen. Halina Gall

CIEKAWOSTKI

Tak wyraziła się o Promienistych  Magdalena Samozwaniec:
Sztukę Krystyny Grzybowskiej „Promieniści" o Adamie Mickiewiczu i Maryli moglibyśmy nazwać Put-kameralną.
źródło: program teatralny prapremiery Hotelu Belle-Vue  Magdaleny Samozwaniec w Teatrze Ludowym w Warszawie (1958)

Fragment recenzji Magdaleny Samozwaniec z realizacji w Krakowie w 1947 roku (Dziennik Polski, 15.02.1947)
[…] Grzybowska wraz ze Stopką i wspaniałym reżyserem Ziembińskim - nie wiadomo czy przypadkiem, czy to świadomie - uczynili z tej sztuki coś jak gdyby udany seans spirytystyczny, na który przychodzą znani nam z dziejów literatury polskiej sławni zmarli […]
źródło: Cyfrowe Muzeum Starego Teatru w Krakowie (patrz link poniżej)
 

LINKI

Promieniści  w Encyklopedii Teatru Polskiego
http://www.encyklopediateatru.pl/sztuki/8923/promienisci

Promieniści
  w bazie realizacji e-teatru
http://www.e-teatr.pl/pl/realizacje/8923,sztuka.html

informacje i archiwalia (wkładka obsadowa, szczegółowo opisane zdjęcia) z realizacji w Krakowie w 1947 roku (reż. W. Ziembiński) w zasobach Cyfrowego Muzeum Starego Teatru w Krakowie
http://www.cyfrowemuzeum.stary.pl/przedstawienie/73/promienisci

szkice i projekty scenografii i kostiumów oraz portrety aktorów autorstwa Andrzeja Stopki dot. realizacji w Krakowie w 1947 roku w zasobach online Muzeum Historycznego Miasta Krakowa
http://ct.mhk.pl/wps/portal/mhmk/main/wyszukiwanie-zaawansowane/!ut/p/z1/hY-xTsMwFEW_hSEj9ouj2AmbaasAQmpgoMELcoLbWIpjyzFY5Otp2Ipa9W5POu9cXSxwg8Uov_VBBm1HORzvd0E_snX1UqxWLN1uawqPr_mGP1SUACd4dwpUJV8A-lzn5TqFe8Di2r84Rf4Z3ugVYKn4A-BCOOAnLHRrUOwMAkRZXgBhkLKsZISQZSMf26w4YOHVXnnl0Zc_Tu9DcHcJJBBjREF5OTs76Bl11iA3JPA56_jTqiBvnbdGq1FPnUZ9MMM5ZW-ngJuzKuxMA7o2u2LiN7_LqByX/?1dmy&urile=wcm%3apath%3a/mhmk+portal/wyszukiwanie-zaawansowane&adv=0&query=promieni%C5%9Bci%20krystyny%20grzybowskiej&exhibitsPageNr=1&newsPageNr=1&articlesPageNr=1

szczątkowy ślad realizacji Promienistych  pod koniec lat 50. w Teatrze im. H. Modrzejewskiej w Zakopanem (sala „Morskie Oko”), dzięki staraniom Ludwika H. Morstina
http://nowe-brzesko.iaw.pl/?id=74094&location=f&msg=1
AUTORKI
TEKSTY
SŁOWA KLUCZE
WYDARZENIA