5: Królowa Hiszpanii Izabella Bianka Maria Pepita - służebna Bianki Inez - uczestniczka spisku
MĘSKICH
23: Król Hiszpanii Don Fernand Katolicki - mąż Izabelli Don Alonzo de la Aguilar Don Philippo Gomez de Manrique Don Fernando Gomez - jego synowiec Don Juan de Lucena - minister króla Hiszpanii Avrabanel - zarządca królewskich finansów Simon - bogaty finansista Diego de Susan - nadworny lekarz królowej, ojciec Bianki, brat Marii Leonardo - zakonnik Hieronimitów, syn Marii Juan de Sevilla Anton de Montoro Ropero - poeta Tomasz Torquemada - Wielki Inkwizytor Miguel Morillo - Inkwizytor Mnich I - Dominikanin Mnich Il - Dominikanin Juda Ibn-Verga - spiskowiec Bonafos - spiskowiec Pedro Abolafio - spiskowiec Benedeva - spiskowiec Wysłannik Maurów Marszałek Dworu Paź Królowej Sanszo - służący Diega de Susan
DZIECIĘCYCH / STATYSTÓW / INNYCH
1: Zakonnica + tłumy: Goście, Maski, Służba, Chór, Zbiry, Straż, Spiskowi, Kobiety, Dzieci, Paziowie, Dworzanie, Damy dworu, Dostojnicy państwa i kościoła
ILOŚĆ AKTÓW / OBRAZÓW, ILOŚĆ SCEN W AKTACH
Akt I - 12 scen Akt II - 12 scen Akt III - 4 sceny Akt IV - 5 scen
MIEJSCA AKCJI
Sewilla, […] między rokiem 1491 a wiosną roku 1492.
ELEMENTY KOSTIUMOWE / REKWIZYTY
Bohaterowie noszą domina (płaszcze z kapturem używane jako strój maskaradowy) i larwy (maski karnawałowe). Puchary z winem dla uczczenia zwycięstwa króla don Fernanda (Ferdynand II Aragoński).
ODNIESIENIA MUZYCZNE / LITERACKIE
Pochód masek śpiewa piosenkę uliczną. […] chór przy akompaniamencie organów śpiewa pieśń El molerachamim.
JĘZYK
OGÓLNIE
Proza.
CECHY SZCZEGÓLNE JĘZYKA
Język jest archaiczny, stylizowany, ale dialogi są wartkie i nie ma niepotrzebnych dłużyzn.
Zamach na obowiązującą władzę, która nie daje prawa mniejszości do wyznawania ich własnej wiary. Czy dziś mamy do czynienia z inkwizycją? Czy brutalna obrona własnej wiary to zamach terrorystyczny? Czy terroryzm to wojna krzyżowa, czy odwet za wojnę krzyżową? Gdzie kończy się bohaterstwo, a zaczyna terroryzm? I wreszcie, co jest atakiem terrorystycznym, a co rewolucją?
Bardzo ciekawe przedstawienie Żydów - autorka zwraca uwagę na wspólne z katolikami cechy kulturowe, na ich miejsce w rozwoju cywilizacji oraz rozlicza jednocześnie jedno i drugie. Spojrzenie Kallas pozbawione jest stereotypów i klisz, daje raczej wyraz różnorodności w obrębie jednej grupy etnicznej.
Jest to też dramat o pogromie Żydów i o próbie przerwania go przez nich samych. Są to Bękarty wojny Quentina Tarantino, tylko napisane przed II, a nawet I wojną światową. LEONARDO: Na energię, która stwarza Cezarów, nie zdobędziemy się nigdy. Jesteśmy tylko z tych, co dają światu proroków i męczenników!… […] MARIA: […] Kłamią prorocy! Skłamali rabbini, że przeznaczeniem naszem jest cierpieć!
Odszczepieńcy to też próba dopisania brakujących kart historii, takich jak śmierć wielkiego inkwizytora Miguela de Morillo. Jest to iście tarantinowska fantazja Kallas na temat żydowskich konwertytów w piętnastowiecznej Hiszpanii owładniętej demonem hiszpańskiej inkwizycji!
M.J.
Rola religii w państwie - jej wpływ na struktury władzy i ład społeczny.
Polityczne mechanizmy - próby naprawienia złego czymś jeszcze gorszym.
WYSŁANNIK: Kraj cały zewsząd objąć można płomieniem buntu… jeno iskrę rzucić. Nikt nie wie, o co ma walczyć, a jeno czuje, że przygniotła go dłoń żelazna.
Następstwa i ofiary nieudanego spisku. LEONARDO: […] Zginą i zmartwychwstaną, i upiorami zaludnią świat, i troską się staną ludziom dobrej woli […]
E.O.
Poczucie wolności. Chciwość. Zmiana przekonań dla korzyści, najczęściej majątkowych. Relacje z ludźmi jako sieć wzajemnych zależności. Nadrzędność jednej określonej wiary.
K.W.
PROBLEMY / MOŻLIWOŚCI AKTORSKIE
Bardzo ciekawe postaci. Don Fernando Gomez i Bianka są Hamletem i Ofelią. Bianka jest też Judytą z Księdza Marka Juliusza Słowackiego! Podobnie, jak Judyta traci ojca i wraz z ojcem spokój i pobłażanie dla otaczającej ją rzeczywistości. Staje się szalona.
M.J.
Dobra 3 scena IV aktu, w której okazuje się, że Bianka po odbytych torturach oszalała.
E.O.
Postacie dość jednowymiarowe.
K.W.
PROBLEMY / MOŻLIWOŚCI INSCENIZACYJNE
Świetna scena zbiorowa zabawy, balu maskowego na początku dramatu. I kontrastująca z nią scena zbiorowa wysadzenia podziemnej synagogi - Walą się z trzaskiem mury, a z poza czarnych, potwornych dymów, buchają krwawe płomienie pożaru. Kapitalne!
Finał pełen patosu: samobójcza śmierć rodem z Szekspira (tylko widać, że to nie Szekspir pisał jednak).
K.W.
UWAGI DODATKOWE
Świetny dramat - robiłabym.
Wielcy inkwizytorzy zrobili ogromną czystkę w Hiszpanii - w samej tylko Sewilli w okresie, o którym pisze Kallas, na stosie spłonęło ponad 200 konwertytów, głównie Żydów i Muzułmanów (ponad 700 „in effigie”), a na ponad 5000 nałożono kary pokutne. Pogromy hamowano częściowo z uwagi na istotne miejsce społeczno-ekonomiczno-gospodarcze, jakie odgrywali konwertyci (w szczególności żydowscy) w ówczesnej Hiszpanii.
M.J.
Spiski, intrygi, oskarżenia, sądy, prześladowania, ucisk Inkwizycji, porwania, ucieczki, szaleństwa - dobry materiał na adaptację filmową lub serial.
E.O.
Bardzo letni jest ten dramat, temat niby ważny, a emocji brak.
K.W.
INFORMACJE PRAKTYCZNE
DATA POWSTANIA
1909 (data wydania)
WYDANIE
Kallas Aniela, Odszczepieńcy: dramat w 4 aktach, księgarnia D. E. Friedleina, Kraków; E. Wende i S-ka, Warszawa, 1909
DOSTĘPNOŚĆ
w bibliotekach
PRAPREMIERA
brak informacji
INNE WAŻNE REALIZACJE
brak informacji
CIEKAWOSTKI
Prawdziwe imię i nazwisko autorki: Aniela Korngutówna; używała też pseudonimów: Juliusz Piasecki i Marian Biliński.
