5: Król Filip Mistrz Zenon Cezar, uczeń mistrza Walery, uczeń mistrza Bankier Denarus
DZIECIĘCYCH / STATYSTÓW / INNYCH
5: 3 posłowie, wysłańcy króla Filipa 2 radnych + tłum radnych królewskich + tłum ludu przybyły na odsłonięcie pomnika
ILOŚĆ AKTÓW / OBRAZÓW, ILOŚĆ SCEN W AKTACH
Osłony 1-3, bez podziału na sceny.
MIEJSCA AKCJI
Odsłona 1 i Odsłona 2: Pracownia rzeźbiarska w Solarii, kilka zaczętych prac, odlewy, studia, gips, glina do lepienia modeli. W pracowni wiele zielonych i kwitnących roślin. Parę biustów i drobnych rzeźb przystrojonych zielenią.
Odsłona 3: […] krużganek pałacu króla Filipa w Lunarii. Naprzeciw widzów z krużganku prowadzą schody na plac obszerny, w głębi którego na wzniesieniu widać posąg cały okryty ciemną oponą. Do krużganku prowadzi dwoje drzwi po obu stronach sceny.
Między odsłoną pierwszą a drugą upływa kilka miesięcy, jak również miedzy drugą a trzecią.
ELEMENTY KOSTIUMOWE / REKWIZYTY
Posąg kobiety, nad którym pracuje Cezar. Rzeźba Lewiatana należąca do Mistrza w dwóch wersjach: w trakcie tworzenia i gotowa.
ODNIESIENIA MUZYCZNE / LITERACKIE
Biblijny Lewiatan.
JĘZYK
OGÓLNIE
Proza poetycka.
CECHY SZCZEGÓLNE JĘZYKA
Występuje szyk przestawny. Zrozumiały, ale pełen długich i patetycznych monologów Mistrza.
Ekshibicjonizm tworzenia. Dzieło jest aktem obnażenia artysty, oddaniem publiczności emocji, przekonań, myśli, wszystkiego, co intymne dla twórcy.
M.J.
Romantyczne ukazanie aktu twórczego oraz postaci Mistrza, który swoim dziełem może oddziaływać na tłumy. Jest to bardzo popularne w dzisiejszej sztuce.
Kontrowersje wywołane wystawami w muzeach sztuki nowoczesnej oraz spektaklami teatralnymi (np. wystawa Body Worlds Gunthera von Hagensa, film J. Markiewicza Adoracja wyświetlany w CSW w Warszawie w ramach jednej z wystaw) - działania te poruszają kwestię wolności artysty i tego, jak daleko może posunąć się on przy tworzeniu dzieła.
Sztuka, której celem jest przewodzenie narodowi, organizowanie jego świadomości, kształtowanie jego zbiorowej duszy.
Obraz kobiety, która jest jedynie dodatkiem do Mistrza, jest bierną istotą, której zadanie polega jedynie na wspieraniu twórcy. To nie jest Muza, to opiekunka, która trwa przy swoim Mistrzu, wierzy w jego talent i zachęca go do działania.
Artysta jako geniusz, wieszcz, wybraniec, wyniesiony ponad tłumy zwykłych ludzi, mający misję do spełnienia. Prawdziwy mistrz, chociaż jest niezrozumiany przez ludzi, posiada cechy czyniące go podobnym do Boga: tworzy i staje się nieśmiertelny.
Akt twórczy przypominający ustawienia Hellingera.
A.K.
Skandale we współczesnej sztuce.
Nadużycie i kompromitacja słowa artysta.
Co to znaczy tworzyć? Na czym polega ta czynność? I czy to jest czynność czy coś innego? Stan? Zjawisko?
Ile i czego kosztuje sztuka? (poza wartością nominalną)
K.W.
PROBLEMY / MOŻLIWOŚCI AKTORSKIE
Tendencyjni bohaterowie stworzeni wg zasady „dwór czyni króla”. Aby podbić mistrzostwo Mistrza, jego uczniowie nie dościgają go talentem i nie rozumieją istoty tworzenia tzw. prawdziwej sztuki (jeden jest tylko rzemieślnikiem, a drugi kopiuje Mistrza). Jego ukochana jest wspierającą kobietą, wygrzewającą się w blasku Mistrzowskiego talentu, jak sama o sobie mówi: Ja słabym, wątłym jestem powojem, ty, mistrzu mój, pniem silnego, wysokiego drzewa. Opleść się muszę wkoło ciebie, ramionami u gałęzi twoich szukać podpory, by w słońca wybiec blask świetlany i białym zakwitnąć kwieciem. A król, posłańcy, radni i bankier to szary tłum rządny pochwał i pieniędzy.
M.J.
Postaci jednowymiarowe, papierowe. Najciekawsza jest postać Mistrza, choć również bardzo schematycznie pokazana. Płomienny monolog o pracy twórczej daje duże możliwości interpretacyjne, trzeba jednak uważać, żeby nie popaść w zbędny patos.
A.K.
Patos, nuda i próżność zabija większość możliwości. Niezbędne ogromne pokłady dystansu i kreatywności.
K.W.
PROBLEMY / MOŻLIWOŚCI INSCENIZACYJNE
Tekst jest bardzo patetyczny, usłany mistrzowskimi monologami Mistrza, które kończą się na przykład osunięciem na fotel (podkreślonym w didaskaliach). Te poważne, filozoficzne monologi brzmią jak farsa i z dzisiejszej perspektywy trudno jest uwierzyć, że można tak napisany tekst wystawiać serio.
M.J.
Wymaga ciekawego zabiegu inscenizacyjnego, może odrealnienia, a na pewno uwspółcześnienia.
A.K.
Bardzo trudno potraktować ten tekst jako punkt wyjścia do poważnej dyskusji lub rozważań o artyście, sztuce, kontrowersjach, jakie wzbudza itd. To będzie groteska, i to w słabym wydaniu. Mam wrażenie, że mógłby to zrobić ktoś, kto nienawidzi sztuki, widzi w niej tylko snobizm i zadęcie, i musi dać ujście swoim negatywny emocjom, aby obśmiać artystów i całą sztukę. Może wtedy sztuka zjadłaby własny ogon i niechcący wyszedłby z niej jakiś smutek, gorycz i obalona zostałaby teza, że sztuka nie ma sensu, że nie jest niczym więcej niż targowiskiem próżności. Ale to chyba życzenie, a nie faktyczne możliwości dramatu.
K.W.
UWAGI DODATKOWE
Temat mistrzostwa, pojęcia mistrza, sztuki prawdziwej i nieprawdziwej jest ciekawy, ale po modernizmie, dadaizmie, postmodernizmie, feminizmie i wielu innych ruchach i etapach w sztuce i polityce, które mamy już za sobą nie da się go traktować w sposób, w jaki ujmuje go Kulikowska.
M.J.
Mit artysty przedstawiony w iście romantycznym duchu jest już mocno wyeksploatowany.
A.K.
Inspiracją może być film Grupy Azzoro Czy artyście wolno wszystko?.
Dramat potrzebuje tlenu. Dużo powietrza.
K.W.
INFORMACJE PRAKTYCZNE
DATA POWSTANIA
1899
WYDANIE
Kulikowska Marcelina, Mistrz Zenon, Inpingo Sp. z o. o., Warszawa, 2012, ISBN (ePUB): 978-83-7884-037-4, ISBN (MOBI): 978-83-7884-038-1
DOSTĘPNOŚĆ
w bibliotekach, czytelniach internetowych oraz księgarniach internetowych sprzedających książki elektroniczne
