5: Ruta Krzeptowska - lat 22 Róża Krzeptowska - matka Wiktora Karolina Koralik - była służąca Krzeptowskich Wokurkowa - pielęgniarka Służąca
MĘSKICH
4: Wiktor Krzeptowski - lat ok. 35 Wahtang Sziradze - inżynier, Gruzin Horacy Ogrodnik
DZIECIĘCYCH / STATYSTÓW / INNYCH
Niemowlę w podwójnej roli: jako 1,5 roczny Horacy Krzeptowski oraz jako dopiero co urodzony syn Horacego.
ILOŚĆ AKTÓW / OBRAZÓW, ILOŚĆ SCEN W AKTACH
I akt, 14 scen II akt, 16 scen III akt, 31 scen
MIEJSCA AKCJI
Rzecz dzieje się współcześnie na prowincji. (premiera 1932 r.) Akt I - ogród domu Krzeptowskich. Akt II - ten sam ogród, 18 lat później, drzewa wyższe, krzewy pełniejsze, ogromne bzy, mnóstwo narcyzów. Akt III - pokój w pensjonacie, na środku pokoju stoi łóżko.
ELEMENTY KOSTIUMOWE / REKWIZYTY
Brylantowa gwiazda, która jest macierzyńskim prezentem dla Ruty od Wiktora. Narcyzy, które wypełniają cały II akt.
ODNIESIENIA MUZYCZNE / LITERACKIE
Jeden z obrazów Bartolomé Estebana Murillo (prawdopodobnie chodzi o Madonnę z różańcem). Aluzje do Isadory Duncan.
JĘZYK
OGÓLNIE
Proza.
CECHY SZCZEGÓLNE JĘZYKA
Język zrozumiały. Tekst napisany współcześnie, lekko. Dużo poetyckich metafor. Pojawiają się wtrącenia z języków obcych. Barwne i zabawne didaskalia.
Gorzka opowieść o konserwatywnym pojmowaniu ról żeńskich i męskich oraz dulszczyźnie zakończona happy endem z liberalnego, feministycznego punktu widzenia.
Problem macierzyńskiej powinności kobiety, który porusza Pawlikowska jest wciąż aktualny. Nasila się w obliczu niżu demograficznego i napływających imigrantów (Polki powinny rodzić nowych polskich obywateli). Jest nieustannie mocny w rodzinach silnie religijnych (katolickich, świadków Jehowy). Kobieta bezdzietna to niepełna kobieta, prawie kobieta, a nawet „niekobieta” lub, jak mówi WIKTOR:Kobieta taka, jak moja żona - tej urody, przy tym, co tu gadać, niespokojnego umysłu - bez dziecka - kto wie, jak by i mnie, i siebie wykierowała. Nuda u kobiety jest matką złego. Dając żonie syna, uchroniłem ją od zabaw, pokus, może nawet zdrady… Z macierzyństwem wiążą się również inne prawa kobiet, takie jak prawo do bezbolesnego porodu. Widać jawny bunt autorki przed cierpieniem uzasadnionym przesądami i mitem Matki Polki, czy chrześcijańskim przekonaniem o uszlachetniających jego właściwościach. WIKTOR: […] Jakby siły przyrody nie wystarczały. To jest bezprawie! I to się też może zemścić! RUTA: O, jakże gorąco kochać będę to dziecko, przez które nie cierpiałam!
Konieczność posiadania pierworodnego syna również nie odeszła do lamusa w naszym demokratycznym społeczeństwie, w którym obydwie płcie mają równe prawa. A Wiktor nie tyle domaga się dziecka, co syna właśnie. Wspiera go w tym oczywiście matka - teściowa Ruty, która świata poza swoim synem nie widzi (u Pawlikowskiej największym wrogiem kobiet są inne kobiety, patrz Mrówki).
Pojawia się gorąca kwestia alimentów: KAROLINA: […] Starszy pan Podkowicki tak powiedział: gdyby nasi dziadowie i pradziadowie alementypłacili, to by my teraz na Podkowicach nie siedzieli!
Małżeństwo jako układ, ale również największe pole do nadużyć i pielęgnowania kłamstw. Pozbawione namiętności i partnerstwa. Układ, w którym powinnością mężczyzny jest spełniać wyznaczone przez męża/system potrzeby żony, w zamian za co ona jest wierna, zadowolona i płodna. A wystarczyłoby odpuścić trochę, słuchać i zacząć się przyjaźnić. Wtedy każdy może dbać sam o część swoich potrzeb, nie ma wyimaginowanych obowiązków, stereotypowych oczekiwań i seks staje się przyjemniejszy (choć Pawlikowska lubi flirciarskie gry, nie ma pewności czy z dystansem do ról płciowych, ale można je tak wykorzystać!).
Historia romansu 40-latki z młodym mężczyzną, którego co więcej sama wychowała. Wychowała go dla siebie na kochanka i ojca jej dzieci.
M.J.
Związek dojrzałej kobiety z dużo młodszym mężczyzną. Życie Ruty zmienia się o 180 stopni, kiedy oboje z Horacym zaakceptowali ten związek, mając pewność, że nie jest on kazirodczy. Stąd tytułowa pszenica, która w starożytnym Egipcie była symbolem zmartwychwstania, powrotu do żywych.
Mamy tu do czynienia z bardzo mocnym wątkiem kobiety jako tej, której głównym zadaniem jest rodzenie dzieci. Jeśli nie może urodzić znaczy, że coś jest z nią nie tak, jest niepełnowartościowa. Chciałoby się myśleć, że to nie problem współczesności, ale przecież wciąż funkcjonuje nacisk społeczny związany z posiadaniem i rodzeniem dzieci czy usuwaniem ciąży.
E.O.
Związki, w których kobieta jest znacznie starsza od mężczyzny.
Presja społeczna dotycząca bycia rodzicem oraz zmagania się z bezpłodnością.
Kariera artystyczna a życie rodzinne.
Postulat Pawlikowskiej dotyczący miłości - kochanie nie wedle przepisów, lecz wedle prawideł serca.
Kobieca potrzeba miłości, namiętności, erotyzmu i seksu.
K.W.
PROBLEMY / MOŻLIWOŚCI AKTORSKIE
Teściowa Ruty jest tu podstarzałym, infantylnym potworem, mówiącym: Baran buc! do niemowląt i powtarzającym zdrobniale: jaka tam zdrada. Sceny z „panią starszą” są bardzo opresyjne wobec wszystkich bohaterów.
Ruta jest troszkę mimozą, ale można to pokonać, pozagrywać się, zabawić jej efemeryczną kobiecością. Tym bardziej, że Pawlikowska pisze o niej w didaskaliach np. tak: Ruta obraca się za nim [Wiktorem] jak niedojrzały słonecznik za słońcem. […] RUTA (z obrotem słonecznika) RUTA (słonecznik).
Sziradze to gruziński amant, który jest uosobieniem wszelkich wspaniałości i wszelkiego piękna. A przy tym nie jest mdły, tylko raczej szorstko pociągający przez swoja inteligencję i zamiłowanie do bezwzględnej szczerości.
M.J.
Wahtang Sziradze jest postacią mocno mieszającą w dramacie, ale pozytywnie. Jest dobrym duchem. Postaci trochę przegadane, serialowe.
E.O.
Postacie ciekawe, jedne charakterystyczne, inne z rysem dramatyczności i wewnętrznym rozdarciem.
K.W.
PROBLEMY / MOŻLIWOŚCI INSCENIZACYJNE
Ruta tak mocno poniewierana jest w I akcie z powodu kolejnych źle podejmowanych decyzji, że trudno uwierzyć w możliwość szczęśliwego zakończenia. To napięcie pomiędzy przeczuciem nadejścia lepszych czasów dla kobiet, a niedowierzaniem w to, że kiedykolwiek będzie dobrze i równo, jest tu mocno wyczuwalne. Łatwej jest przyjąć, że za chwilę jakaś kobieta lub dziecko lub mężczyzna stojący po kobiecej stronie zginie, niż że cokolwiek może się udać bez kłamstw i naporu konwenansów.
Lekko mdłe, romantyczne zakończenie. Na szczęście jest na tyle otwarte, że można je pokierować w bardzo różne kierunki, zarówno krzepiące (feministyczny happy end) jak i doprowadzające do rozpaczy (upiór powracającego konserwatyzmu).
M.J.
Współczesna realizacja wymagałaby skrótów i wyeksponowania najważniejszych wątków.
Pomiędzy I a II aktem mija 18 lat.
E.O.
Brak uwag.
K.W.
UWAGI DODATKOWE
Brak.
M.J.
Brak.
E.O.
Dramat ma wydźwięk silnie feministyczny.
K.W.
INFORMACJE PRAKTYCZNE
DATA POWSTANIA
1932
WYDANIE
Pawlikowska-Jasnorzewska Maria, Egipska pszenica, w: Pawlikowska-Jasnorzewska Maria Dramaty, t. I, Czytelnik, Warszawa 1986, ISBN 83-07-00949-9, s. 429-556.
DOSTĘPNOŚĆ
w bibliotekach i księgarniach
PRAPREMIERA
8.10.1932 r. - Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie, reż. Józef Karbowski
INNE WAŻNE REALIZACJE
24.10.1994 r. - Teatr Telewizji, reż. Olga Lipińska, w roli Ruty - Joanna Szczepkowska
zdjęcie w zasobach Narodowego Archiwum Cyfrowego z realizacji Egipskiej pszenicy w Teatrze Nowym w Warszawie (premiera 28.09.1934, reż. Janusz Warnecki https://audiovis.nac.gov.pl/obraz/150676/ Kurjer Warszawski: wydanie poranne, R.114, 1934, no 267 - na s. 1 zapowiedź otwarcia Teatru Nowego w Warszawie i premiery Egipskiej pszenicy http://ebuw.uw.edu.pl/dlibra/plain-content?id=213131
Zmowa kobiet? Inscenizacje feministyczne w polskim teatrze dwudziestolecia międzywojennego - obszerny artykuł Diany Poskuty-Włodek na łamach czasopisma literaturoznawczego Przestrzenie teorii dotyczący m.in. realizacji Egipskiej pszenicy http://pressto.amu.edu.pl/index.php/pt/article/viewFile/3968/4016
