24 + nieokreślona liczba dziewcząt, chłopów, hajduków i żołnierzy
KOBIECYCH
4: Bartoska - żona Wojciecha Rózia - córka Bartosów Agata - sąsiadka Bartosów Starościna - żona Starosty
MĘSKICH
9: Wojciech Bartos Głowacki - mąż Bartoski Walek - syn Bartosów Jan - kowal, swego czasu wędrował po Polsce Szymon - chłop, kulawy Władek Banach - chłop, żołnierz Kościuszki Starosta Szujski Trawiński - rządca Szujskiego Hajduk Skórzewski Kapitan
DZIECIĘCYCH / STATYSTÓW / INNYCH
11: Oficerowie Legionu Dąbrowskiego: I, II, III Jeńcy: I, II (Jeniec III to Wojciech Bartos) Kobiety Wiejskie: I, II, III Chłopi: I, II, III
+ nieokreślona liczba dziewcząt, chłopów, hajduków i żołnierzy
ILOŚĆ AKTÓW / OBRAZÓW, ILOŚĆ SCEN W AKTACH
Akt I, w nim 3 obrazy: Obraz I - Prolog, w Obrazie 2 - 4 sceny, w Obrazie 3 - 7 scen.
Akt II, w nim 5 obrazów: w Obrazie 4 - 10 scen, w Obrazie 5 - 2 sceny, w Obrazie 6 - 5 scen, Obraz 7 - Epilog, w nim 4 sceny.
MIEJSCA AKCJI
Akt I: Obraz 1, Prolog - chata Bartosa. Obraz 2 - komnata we dworze Starosty Szujskiego. Obraz 3 - izba chłopska w chacie Bartosów.
Akt II: Obraz 4 - ta sama izba chłopska, co w Obrazie 3. Obraz 5 - ganek dworu Starosty. Obraz 6 - przed dworem Starosty. Obraz 7, Epilog - we Włoszech, komnata w pałacyku, w Legionie generała Dąbrowskiego.
ELEMENTY KOSTIUMOWE / REKWIZYTY
Brak.
ODNIESIENIA MUZYCZNE / LITERACKIE
Pojawiają się ludowe i żołnierskie piosenki. Mówi się dużo o Uniwersale Połanieckim Tadeusza Kościuszki. W Epilogu, we Włoszech, padają dosłowne cytaty i parafrazy z Mazurka Dąbrowskiego.
JĘZYK
OGÓLNIE
Proza.
CECHY SZCZEGÓLNE JĘZYKA
Język staroświecki, archaiczny, stylizowany na ludowo u chłopów. Przewaga żywych dialogów. Wtrącenia z języków obcych: niemiecki.
Jakie są współczesne podziały społeczne? Obecny konflikt społeczny: prawo – lewo. Przepaść między bogatymi, a biednymi, wyzysk kapitalistyczny, syndrom współczesnego niewolnictwa - emigranci. Czy dalej można wymagać od społeczeństwa, żeby bezwarunkowo narażało swoje życie za kraj i poglądy? Jakie poglądy polityczne mają obecni najbiedniejsi w Polsce i dlaczego? Jaka jest rola kościoła w reformowaniu społeczeństwa.
D.G.
Nierówności społeczne, rozwarstwienie społeczeństwa, niesprawiedliwość, analogie pomiędzy współczesnym kapitalizmem a feudalizmem. Silniejszy ma zawsze rację. Niemożność przeprowadzenia reform społecznych, w sytuacji, w której nie egzekwuje się tychże reform od uprzywilejowanych grup społecznych. Piekło jest dobrymi chęciami wybrukowane.
U.K.
Walka klas, podziały, nierówności społeczne I wyzysk to tematy wiecznie żywe i zawsze aktualne w naszej narodowej świadomości. Nie bez przyczyny projekt muzyczny RUTA, który opiera się na archaicznych tekstach piosenek buntu chłopów przeciw feudalnemu systemowi wyzysku, zyskał taką popularność.
E.O.
PROBLEMY / MOŻLIWOŚCI AKTORSKIE
Tekst bardzo emocjonalny, interesujący aktorsko.
D.G.
Postaci dość schematyczne, choć barwne, tragiczno-komiczne. Wojciech Bartos - początkowo naiwny do przesady, potem zgorzkniały do przesady. Bartosowa - jak Baba z bajki o Złotej Rybce.
U.K.
Barwne postaci, niejednowymiarowe. Dobry materiał aktorski.
E.O.
PROBLEMY / MOŻLIWOŚCI INSCENIZACYJNE
Dramat pozwala na duża swobodę inscenizacyjną.
D.G.
Jak to zrobić, żeby to zaangażowanie społeczne pozbawić nieznośnej propagandowej dydaktyki?
U.K.
Tekst spokojnie da się przełożyć na współczesne realia z zachowaniem historycznego tła. Dlaczego nikt jeszcze tego nie zrobił?
E.O.
UWAGI DODATKOWE
Bardzo mocny, oskarżający tekst polityczny. Mierzy się brutalnie z pojęciem: patriota i ojczyzna. Bardzo błyskotliwy, interesujący dramat. Duży potencjał feministyczny po adaptacji.
D.G.
Frapujący jest ten dramat - z jednej strony poruszający, mógłby być bardzo aktualny, całkiem sprawnie napisany, zaangażowany; z drugiej - zawiera w sobie jakiś nieznoszący sprzeciwu ton, prowokację, manipulację widzem (czytelnikiem), zbudowaną na wykorzystaniu uproszczeń, schematów i do tego wszystko w historycznym kostiumie. Być może zresztą już jakakolwiek próba realizacji dramatu Wasilewskiej, tej Wasilewskiej, dzisiaj - byłaby sama w sobie prowokacją. Pytanie, trochę ironiczne i pół serio, brzmi: kto by się oburzył, kto by się czuł obrażony?
U.K.
Brak.
E.O.
INFORMACJE PRAKTYCZNE
DATA POWSTANIA
1940/1941
WYDANIE
Wasilewska Wanda, Bartosz Głowacki, w: Pisma zebrane, t. 2, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa, 1956
DOSTĘPNOŚĆ
w bibliotekach
PRAPREMIERA
24.03.1946 - Teatr Miejski im. Juliusza Słowackiego, Kraków, reż. Józef Karbowski
