11: Norman Gondor Kołopuk Genor Muk Kormor Adiutant I Adiutant II Dyrektor Radia Generalny Dyrektor Radia Programowy Nosz 2 Policjantów Lekarz
DZIECIĘCYCH / STATYSTÓW / INNYCH
3: Komisja Poborowa - 3 osoby cywilne
ILOŚĆ AKTÓW / OBRAZÓW, ILOŚĆ SCEN W AKTACH
Akt I - 13 scen Akt II - 21 scen Akt III - 13 scen
MIEJSCA AKCJI
Akt I - Godzina popołudniowa, początek czerwca, w mieście, stolicy Prawii. Mieszkanie w typowej spółdzielni. Biało, solidnie, trzecie piętro. Akt II - Godzina popołudniowa w końcu czerwca. Dekoracja ta sama. Petronika przy osobnym stole wbudowanym w róg pokoju. Ma na nim zaimprowizowane małe digestorium (rodzaj oszklonej szafy z rurą do wentylatora), biały stół kuchenny, retorty, mikroskop, stosy książek, suwak logarytmowy. Trochę posępnie, nieporządek, pracownia. Akt III - Gabinet w gmachu radia prawiańskiego. Okien nie widać. Okiennice szczelnie suknem opięte dla celów akustycznych. Z boku aparat mikrofonowy, obok kanapy, fotele, rząd krzeseł dla muzyki. Całość bardzo celowa, ale i reprezentacyjna.
ELEMENTY KOSTIUMOWE / REKWIZYTY
Brak.
ODNIESIENIA MUZYCZNE / LITERACKIE
Brak.
JĘZYK
OGÓLNIE
Proza.
CECHY SZCZEGÓLNE JĘZYKA
Język współcześnie zrozumiały. Przewaga żywych dialogów.
Uświadomiony rząd, uświadomiony obywatel. Start. Dostaniesz mieszkanie, jeżeli dasz obywatela, uczciwy układ. Więcej obywateli - więcej prezentów. Kraj, naród potrzebuje ciągłości, potrzebuje nowych obywateli. Znamy te potrzeby, ja nawet rozumiem tę potrzebę. To są też nasze współczesne problemy. Kto będzie pracował na moją emeryturę? My mamy prawo żądać! Oni mają prawo żądać, ale też dają, dają tyle ile chcemy, ile potrzeba, ludzie są raczej zadowoleni, spokojni, syci, zdrowi, pożyteczni! Ile zdrowy obywatel musi państwu zapłacić za godne i spokojne życie. Nam się wydaje, że nam się należy! Dlaczego? Trzeba też coś od siebie dać! Znasz swój limit? Wszystko jest kwestią perspektywy, spójrz na to z innej, zbiorowej perspektywy! Krytykować łatwo, wymyśl coś lepszego i jeszcze tak żeby ludzie za tym poszli. No siadaj i gadaj do mikrofonu, przekonaj się, jak to lekko brać na siebie odpowiedzialność za setki tysięcy istnień! Najpierw spróbuj zrozumieć zarządzenie, może brzmi okrutnie, ale może tym razem trzeba kogoś poświęcić! No i czy trzeba się od razu rzucać z motyką na słońce! Czyja to jest wina, że za mało dzieci się rodzi i nie ma komu pracować na starców i chorych?
D.G.
Absurdalna wydawałoby się historia, nieumiejscowiona konkretnie w żadnych realiach, a wciąż tak mocno korespondująca ze współczesnością.
Określenie „kobieta upaństwowiona” mogłoby na stałe wejść do współczesnego języka, gdy mowa o aborcji czy in vitro, o których wciąż chcą decydować przedstawiciele kościoła i władzy.
Znów pojawia się temat macierzyństwa jako jedynego powołania kobiety. Odpowiedni wiek rozrodczy kobiety chyba też wciąż niesprecyzowany.
Źródła podają, że Pawlikowska tworząc postać Validy Vrany wzorowała się na Hitlerze, ale czuję, że współcześnie znalazłoby się kilka nowych odpowiedników tej charyzmatycznej przywódczyni.
E.O.
Dramat nie stracił na aktualności. Bardzo przejrzyście koresponduje z sytuacją polityczną obecnej Europy, ze szczególnym uwzględnieniem tolerancji i wolności słowa. Drugą płaszczyzną jest sytuacja kobiet we współczesnym świcie i wszelkie sprawy związane z ciałem kobiety ( w tym temat aborcji i in vitro).
W tekście pojawia się katastrofa lotnicza (samolot Marfy Nella w dramacie) - mam wrażenie, że w Polsce po 2010 nie ma szansy tego pominąć (chcąc czy nie chcąc).
Co znaczy dziś bycie pożytecznym człowiekiem?
Konformizm. I wciąż obecne i niebezpieczne ludzkie kompleksy.
K.W.
PROBLEMY / MOŻLIWOŚCI AKTORSKIE
Interesujący materiał aktorski. Inteligentne, charakterystyczne postaci.
D.G.
Barwne postaci podzielone na podporządkowanych i zbuntowanych.
E.O.
Postacie przerysowane, mogą być pełne charakterystyczności.
K.W.
PROBLEMY / MOŻLIWOŚCI INSCENIZACYJNE
Nie ma określonego ściśle czasu ani miejsca akcji, rzecz dzieje się w jakiejś wymyślonej krainie w dowolnym roku. Liczą się tylko relacje: obywatel-państwo, obywatel-władczyni matka, mąż-żona, dziecko-matka.
D.G.
Kolejny, obok Mrówek, antysystemowy dramat, uruchamiający wyobraźnię pod względem formy. Błyskotliwe, zabawne zakończenie.
E.O.
Brak uwag.
K.W.
UWAGI DODATKOWE
Brak.
D.G.
Brak.
E.O.
W ramach inspiracji przychodzi mi do głowy film Chaplina Dyktator.
KOŁOPUK: Ach! Muzyka! Ten najkosztowniejszy z hałasów. PETRONIKA: (z uśmiechem) Znam kosztowniejszy - tłuczenie porcelany!
K.W.
INFORMACJE PRAKTYCZNE
DATA POWSTANIA
1932 - pierwsza wersja sztuki dostępna w maszynopisie w Bibliotece Narodowej 1938 - prapremiera 1939 - zatwierdzony przez autorkę do udostępniania tekst w maszynopisie dostarczony do ZAiKS-u (daty na podstawie: Anna Bolecka, Nota edytorska, w: Pawlikowska-Jasnorzewska Maria, Dramaty, tom II, Czytelnik, Warszawa, 1986, ISBN 83-07-00949-9)
WYDANIE
Pawlikowska-Jasnorzewska Maria, Baba-Dziwo, w: Pawlikowska-Jasnorzewska Maria, Dramaty, tom II, s. 277-392, Czytelnik, Warszawa, 1986, ISBN 83-07-00949-9
DOSTĘPNOŚĆ
w bibliotekach i księgarniach
PRAPREMIERA
13.12.1938 - Teatr im. Juliusza Słowackiego, Kraków, reż. Wacław Radulski, scen. Tadeusz Orłowicz, kost. Karol Frycz
INNE WAŻNE REALIZACJE
26.07.1968 - Teatr im. J. Słowackiego w Krakowie, reż. Lidia Zamkow 19.07.1979 - Teatr Polski, Wrocław, reż. Maria Straszewska (wystąpili m.in.: Iga Mayr, Krzesisława Dubielówna, Elżbieta Czaplińska-Mrozek, Andrzej Wilk, Jadwiga Skupnik) 16.01.1986 - Teatr Polski w Warszawie, reż. Mariusz Dmochowski (wystąpili m.in.: Nina Andrycz, Marek Barbasiewicz, Krzysztof Kumor, Laura Łącz, Anna Nehrebecka, Igor Śmiałowski, Leszek Teleszyński, Kazimiera Utrata)
realizacja telewizyjna: 1994 - Teatr Telewizji, reż. Henryk Kluba (wystąpili m.in.: Stanisława Celińska, H. Kluba, Leon Niemczyk, Ewa Złotowska)
realizacja radiowa: 21.11.2010 - Teatr Polskiego Radia, reż. Henryk Rozen
CIEKAWOSTKI
Krystyna Feldman grała Baronową Leliwę Skwaczek w Teatrze Poszechnym w Łodzi (premiera: 30.03.1968, reż. Mirosław Szonert), a także Validę Vranę w Teatrze Polskim w Poznaniu (premiera: 5.06.1980, reż. Celestyn Skołuda). W roli Validy występowały również: Alina Janowska, Nina Andrycz, Iga Mayr, Stanisława Celińska.
